Ürün aktivasyonu Microsoft’un kaçak yazılım kullanımını azaltmak amaçlı getirdiği bir özelliktir. Windows Server 2003 Volume Corporate License ve Windows Server 2003 64-bit versiyonlarına sahipseniz ürün aktivasyonu yapmanıza gerek yoktur. Ürün aktivasyonu internet üzerinden ya da telefonla yapılabilir.
Windows Server 2003 kurulduktan sonra aktivasyon yapmak için 14 günlük süreniz vardır. Bu 14 günlük periyodu geçirirseniz ve bilgisayarınızın yeniden başlaması veya sizin log off olmanız gibi bir durum söz konusu olursa Windows Server 2003’ü normal olarak bir daha başlatamazsınız. Fakat Windows açılırken klavyeden F8 tuşuna basarak ileri açılış seçeneklerinden Safe Mode seçeneği ile açıp logon olabilirsiniz.
Windows Server 2003’ün aktivasyonunu yaptığınızda, ürün aktivasyonu 25 karakter uzunluğundaki Windows kurulurken girilen Product Key’i kullanarak 20 karakter uzunluğunda bir Product ID(ürün numarası) üretir. Server’ın donanımsal konfigürasyonunun genel bilgilerine göre ayrıca benzersiz bir hardware ID de üretilebilir. Product ID ve hardware ID’nin birleşiminden benzersiz bir installation ID numarası oluşturulur. İşte Windows Server 2003’ün aktivasyonunu yapan bu installation ID numarasıdır.
Installation ID’nin güvenli bir yerde saklanması gerekir.(Örneğin Windows Server 2003 kurulum klasörü olabilir.) Eğer daha sonra aynı bilgisayar üzerine tekrar Windows Server 2003 kurulursa, bu üretilen Installation ID ile aktivasyon yapabilirsiniz. Fakat Windows Server 2003 farklı bir bilgisayara kurulacaksa, hardware ID uyuşmazlığından dolayı bu installation ID kullanılamaz ve yeni bir installation ID için de yeniden o bilgisayardan aktivasyon yapılması gerekir.
NOT: Ürün aktivasyonunda Microsoft kişidel bilgileri kullanmaz. Aktivasyon süreci tamamen herkese açıktır.
Windows Server 2003’ü internet üzerinden aktivasyon yapmak için:
- Start menüden Activate Windows Seçilir.
- Let’s Activate Windows diyalog kutusu görüntülenir.
- Yes,Let’s Activate Windows Over The Internet Now seçeneği seçilir ve Next butonuna tıklanır.
- Register With Microsoft diyalog kutusu görüntülenir ve bununla Windows Server 2003’ün aktivasyon yapılırken aynı zamanda kayıt işlemini de gerçekleştirmesi sağlanır.Biz bu ekranda No, I Don’t Want To Register Now; Let’s Just Activate Windows seçenerek kayıt yaptırmadan sadece aktivasyon yapacağız.Hemen arkasından Next’e tıklayalım.
Aktivasyon işlemi başarıyla tamamlandığında Thank You! Şeklinde bir tebrik ve teşekkür mesajı karşınıza gelecektir.
Windows Server 2003 aktivasyonu yapıldıktan sonra, My Computer’ün özelliklerinden Product ID’yi görebileceksiniz.
NOT: Windows Server 2003’ün başarılı bir şekilde aktivasyon yapıldığı Event Viewer içerisinden Application Event Log’lar vasıtasıyla görüntülenebilir. Event Viewer ile ilgili geniş bilgi ilerleyen bölümlerde olacaktır.
Tabii ki unutmadan söyleyelim, yukarıdaki adımları gerçekleştirmeniz için mutlaka internet bağlantınızın olması gerekmektedir.
Lisans Yönetimi
Sisteminizde kullandığınız her Microsoft kurulu bilgisayar için üzerinde kurulu olan işletim sistemine ait ürün lisansının mutlaka olması gerekir. Örneğin Windows 2000 Professional’da çalışan 150 bilgisayarınız, Windows XP Professional’da çalışan 150 bilgisayarınız varsa, toplamda tüm 200 bilgisayar için de lisans almanız gerekecektir. Bunun yanında eğer sisteminizde bir Windows Server 2003 varsa ve bu bilgisayarlar bu Windows Server 2003’e bağlanacaksa bunun için de ekstra bir lisanslama gerekecektir.
Bu başlık altında aşağıdaki konular hakkında bilgi sahibi olacaksınız:
- Lisans Modunun Seçilmesi
- Lisans Logging Servisinin configure edilmesi
- Lokal ortamlarda lisans yönetimi
- Kurumsal, geniş networklerde lisans yönetimi
Lisanslama Modunun Seçilmesi
Windows Server 2003 iki tip client lisanslamaya destek verir :
- Per Server Lisanslama
- Per Seat(Per Device or Per User) Lisanslama
Per Server Lisanslama
Per Server Lisanslama modu client lisanslaması için geleneksel bir methoddur.Bu modda server’a yapılan her bağlantının lisanslanması gerekir.Örneğin aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi sisteminizde 3 server 5 adet de kullanıcı olsun.Tüm beş kullanıcı da bu üç server’a bağlanmak istediğini düşünelim.Burada aynı anda beş bağlantıya destek verecek her server’ın ayrı ayrı lisanslanması gerekir.Eğer sisteme sonradan yeni kullanıcılar eklenirse, teknik olarak bir server’a aynı anda beş kullanıcıdan fazla bağlantı sağlanamayacaktır.Per Server lisanslamada « ilk gelen ilk kullanandır » kavramı hakimdir.Lisanslama için belirtilen maksimum client sayısına ulaşıldığında bundan sonraki bağlanan clientlara erişim hakkı tanınmayacaktır.
Büyük bir kurumsal network içerisinde kullanıcılar eğer aynı anda birden fazla server’da bulunan kaynaklara (dosya,klasör,printer vb.) erişim yapacaklarsa, Per Server Lisanslama çok maliyetli olacaktır.Fakat küçük çaplı, tek bir server’ın olduğu networklerde Per Server Lisanslama Per Seat Lisanslamaya göre çok daha ucuzdur.Bu seçenek ayrıca uzaktan bağlanan client bilgisayarlarının olduğu ya da Internete servis veren tüm kullanıcıların bağlandığı tek bir server’ın bulunduğu yapılar için de idealdir.
Per Seat (Per Device or Per User) Lisanslama
Per Seat lisanslama modu kurumsal ortamlar için çok daha kullanışlıdır. Her kullanıcı veya aygıt için bir Client Access License(CAL) satın alarak her client’ın ihtiyacı olduğu kadar server’a aynı anda bağlanabilmesi sağlanmış olacaktır.
Per Seat Lisanslama kullanılırken, CAL lisansları kayıt edilir. Aşağıdaki şekilde de görüldüğü üzere server bilgisayarları sadece Server işletim sistemi için lisanslanmış ve client tarafında böylece server’a bağlanma lisanslaması da yapılmış olur.
Bir kullanıcının bir bilgisayarı kullandığı ortamlar için, Per Seat kullanım idealdir. Fakat bazı network ortamları özel durumlara sahiptir ve Per Device ve Per User lisanslama için lisanslama grupları oluşturulmasını gerektirebilir. Lisanslama grupları aşağıdaki senaryolarda oluşturulabilir.
Bir bilgisayarı birden fazla kullanıcının kullandığı ortamlarda(Örneğin vardiyalı çalışan bir şirket içerisindeki farklı vardiyalarda aynı bilgisayarı kullanan farklı kullanıcıların olduğu yapılar)
Çok sayıda kullanıcının çok sayıda aygıtı kullandığı yapılar(Örneğin, bir okul laboratuarında çalışan öğrenciler)
Tek bir kullanıcının çok sayıda bilgisayara bağlandığı yapılar.(Örneğin, test ortamında çalışan bir kullanıcı)
Bu senaryolar için gerekli olan lisanslar aşağıda verilmiştir:
- Eğer 10 ya da daha az kullanıcının tekbir bilgisayarı paylaştığı ortamlarda tek bir CAL lisanslı gereklidir.
- Eğer bir kullanıcı çok sayıda aygıta erişiyorsa her aygıt için bir lisans almanız gerekecektir.
License Logging Service
Şayet License Logging Servisi çalışıyorsa, administratorlar Control Panel’den Licensing seçeneği ile ya da Administrative Tools’dan Licensing programı ile lisansların izlenmesi ve yönetimini yapabilirler. Eğer kurumsal bir network’ün lisans yönetimini yapıyorsanız, Administrative Tools menüsünden Licensing Tools kullanılabilir.
Eğer Licensing Logging servisi başlatılmadıysa, lisanslama izlenemez.
Lisans Logging Service ile ilgili durum bilgisi alma ve yönetim gerçekleştirmek için:
- Start menüden Administrative Tools’dan Services kısayolu kullanılarak yapılabilir.
Lisans izlemesi ve yönetimi için aşağıdaki ayarları yapmanız yeterli olacaktır:
- Start Type’I Automatic olarak configure edin.
- Eğer Service Status Stopped ise, Start butonuna tıklayarak servisi başlatın
Lisansların Lokal Olarak Yönetilmesi
Aşağıdaki şekilde görülen Control Panel içerisinden Licensing seçeneği ile local server lisanslamasının yönetilmesi sağlanabilir. Buradan yapılabilecek yönetimsel işlemler:
- Per Server Lisanslama Modu için CAL(Client Access License) lisansı ekleme ya da çıkarma
- Per Server Licensing seçeneğini Per Device or Per User lisanslama seçeneğine çevirme(Burada bir kereye mahsus ve sadece Per Server Licensing’den Per Device or Per User lisanslamaya geçiş yapılabilir.)
- Eğer server’ın lisans yönetimi merkezi bir lisans server’dan yapılıyorsa replikasyon frekansının konfigürasyonu da yine buradan ayarlanır.
Per Server Bağlantıların Yönetilmesi
Eğer Per Server lisanslama kullanıyorsanız, Add Licenses ve Remove Licenses butonları kullanılarak lisansların eklenmesi ya da çıkarılması sağlanabilir.
Eğer ekstra lisansa ihtiyaç duyuyorsanız ve Microsoft’dan Per Server lisanslama paketi almışsanız, Add Licenses butonuna basarak lisans ekleyebilirsiniz.Bu işlem sonucunda karşınıza aşağıdaki şekilde görülen New Client Access License diyalog kutusu gelecektir. Quantity alanına kaç adet lisans eklemek istediğini girip, OK butonuna basmanız yeterli olacaktır.Hemen akabinde lisansı satın aldığınızı kabul edip onaylamanız gerekecektir.
Bir serverdan başka bir server’a lisans taşıması yaparken Per Server lisanslamada Remove Licenses butonu kullanılır. Select Certificate To Remove Licenses diyalog kutusu görüntülenir.Kaç lisansı mevcut serverdan silecekseniz bunun miktarını girip Remove butonu ile işlem tamamlanır.
Per Server Lisanslamadan
Per Device or Per User Lisanslamaya Geçiş
Microsoft Per Server lisanslamadan Per Device or Per user lisanslamaya geçişe bir defaya mahsus izin vermektedir.Eğer Per Server’dan Per Device or Per User’a geçmek istiyorsanız, bu işlemi Control Panel içerisinden Licensing seçeneğine gelip burdan lisans modunuzu Per Device or Per User’a almanız yeterli olacaktır.Bu işlemi yapmak istediğinizde, License Violation diyalog kutusu görüntülenerek sizi lisans anlaşmanızın değiştiği konusunda uyaracaktır.Eğer lisans anlaşmasındaki tüm şartları sağlıyorsanız, No seçeneğine tıklanarak (işlemin iptal edilmemesi için) çevirme süreci tamamlanır.
NOT :Eğer kurulum esnasında Per Server lisanslama seçildi ise kurulum sonrası bunu Per Device or Per User’a çevirebilirsiniz.Fakat bunun tam tersi yani Per Device or Per User lisanslamadan Per Server’a geçiş mümkün değildir.
Kurumsal Networklerde Lisans Yönetimi
Eğer çok sayıda server’ın kullanıldığı bir network içerisinde çalışıyorsanız,(Active Directory domaininde çalışan) lisans yönetimi tüm domain ya da network yapısı için tek bir noktadan yönetilebilir.Burada aşağıdaki işlemler gerçekleştirilecektir :
- Hangi server’ın site license server olacağı kararlaştırılmalıdır.
- Administrative Tools’da Licensing programı kullanılacaktır.
- Bir Windows 2000 ya da Windows 2003 sitesi için lisanslama yönetilecektir.
Site Lisans Server’ın Belirlenmesi
Site lisans server site içerisindeki tüm Windows lisanslarının yönetiminden sorumludur.Default lisans server site içerisinde kurulan ilk domain controller bilgisayarıdır.Site lisans server’ın domain controller olması zorunlu değildir.Fakat en iyi performans için site lisans server ile domain controller aynı site içerisinde olmalıdır.
Hangi Server’ın site lisans server olacağına karar vermek için domain controller üzerinde aşağıdaki adımları gerçekleştirmeniz yeterli olacaktır:
- Start menüden Administrative Tools’dan Active Directory Site and Services’e girilir.
- Active Directory Site and Services penceresinde Sites altından Default First Site Name’e tıklandığında sağ pencerede aşağıdaki şekilde görülen Licensing Site Settings görülecektir.
- License Site Settings, çift tıklanarak aşağıdaki şekilde görülen Licensing Site Settings Properties diyalog kutusu görüntülenir. Diyalog kutusunun aşağısındaki Licensing Computer bölümünden site lissns server’ın hangi server olacağı kararlaştırılır.
- Site lisans server’ı değiştirmek için, Licensing Computer altından Change butonuna tıklanır. Select Computer diyalog kutusu görüntülenir ve yeni lisans server hangi server olacaksa seçilir.
Site lisans server kararlaştırıldıktan sonra Administrative Tools’dan Licensing programı kullanılarak site için lisans yönetimi yapılabilir.
Licensing’in Kullanılması
- Licensing programında ulaşmak için Start menüden Administrative Tools’dan Licensing’e tıklanır. Karşınıza Licensing penceresi görüntülenir.
- Server Browser tabına tıklayın ve domaininiz altından server’ınıza geldiğinizde Windows Server isimli bir girdi göreceksiniz. Windows Server üzerine çift tıklayarak şekilde görülen Choose Licensing Mode diyalog kutusu görüntülenir. Buradan lisanslama modunun Per Server mı yoksa Per Device or User mı olacağı belirlenir.
Lisans modu seçildikten sonra Licensing programında ana diyalog kutusu kullanılarak lisans yönetimi yapılabilir.Burada dört tab bulunmaktadır:
- Purchase History
- Products View
- Clients
- Server Browser
Purchase History
Siteye eklenen ya da silinen üm lisansların geçmişi ile ilgili bilgileri görüntüler. Buradan eklenen ya da silinen tüm lisansların eklenme ya da silinme zamanları, ürün adı (Windows ya da Microsoft’un diğer ürünü), miktar bilgisi(eklenen ya da silinen), lisansı ekleyen kullanıcı ve eklenmişse yorumlar. Eğer Date, Product, Quantity, Administrator ya da Comment başlıkları tıklanarak tıklanan kategoriye gore sıralama yapılabilir.
Yeni lisans eklemesi için aşağıdaki adımları gerçekleştirmeniz yeterlidir:
- License seçilir ve New License tıklanır.
- New Client Access License diyalog kutusu görüntülenir.Product olarak Windows Server seçilir ve satın alınan lisans miktarı girilir.Comment alanına yorumsal bir bilgi yazılabilir.İşlem tamamlandıktan sonra OK ile onaylanır.
- Per Device or Per User Licensing diyalog kutusu görüntülenir.Anlaşmayı okuduğunuzu ve Kabul ettiğinizi belirtmek için OK ile onaylanır.
- Yeni lisanslar Purchase History tabında görüntülenir.
Products View Tabı
Aşağıdaki şekilde görülen Prodycts View tabından server üzerinde lisanslı olan her ürün ile ilgili bilgiler görüntülenebilir:
- Satın alınan Per Device or Per User lisanslar
- Tahsis edilmiş olan Per Device or Per User lisanslar
- Satın alınan Per Server lisanslar
Products View tabının sol tarafına baktığınızda her ürünün lisans durumunu göreceksiniz. Aşağıdaki semboller lisans durumlarını görüntülemek için kullanılır:
Legal lisans kullanım sayısı
İllegal lisans kullanım sayısı
Legal kullanım sınırına ulaşan lisans sayısı(buradan almanız gereken ek lisans sayısı ile ilgili bilgi edinebilirsiniz.
Clients Tab
Aşağıdaki şekilde görülen Clients tabı kullanılarak server’a erişen her client için aşağıdaki bilgiler görüntülenebilir:
- Server’a erişen her kullanıcının kullanıcı adı
- Server’a erişen lisanslı kullanım sayısı
- Server’a erişen lisanssız kullanım sayısı
- Kullanıcılar tarafından erişilen ve kullanılan ürün (Windows Server ya da Windows Backoffice)
Clients tabının sol tarafına baktığınızda her ürünün lisanslama durumu görüntülenir.Semboller aşağıda görülmektedir:
Legal olarak kullanılan kullanıcı lisansı
Legal olmayan kullanıcı lisansı
Server Browser Tab
Aşağıdaki şekilde görülen Server Browser tabı kullanılarak Active Directory içerisindeki tüm siteler, domainler ve serverlar görüntülenir. Site içerisinde yönetimsel hakka sahip olduğunuz server bilgisayarlarının lisanslaması görüntülenir ve konfigure edilebilir.
Lisanslama Gruplarının
Oluşturulması ve Düzenlenmesi
Eğer bir bilgisayarı birden fazla kullanıcı kullanıyorsa bir lisans grubu oluşturabilirsiniz.
Aşağıdaki örnekte MAYALICENSE isimli, aynı bilgisayarı kullanan üç kullanıcıyı içeren(bu kullanıcılar farklı vardiyalarda çalışıyorlar) bir lisans grup oluşturmayı göreceksiniz.
- Start menüden Adminstrative Tools’dan Licensing’e tıklanır. Licensing programının ana menüsünde Options’dan Advanced’dan New License Group’a tıklanır.
- Bir grup adı girilir.(Bu örnekde MAYALICENSE).Isteğe bağlı olarak bir tanım da girilebilir.
- Licenses listesinden 1’den 10’a kadar aynı bilgisayarı paylaşacak kullanıcı adı girilir.
- Kullanıcıları lisans gruba eklemek için, Add butonuna tıklanır. Karşımıza şekilde görülen Add Users diyalog kutusu görüntülenir. Eklenecek kullanıcılar seçilir ve Add ile ekleme yapılır. İşlem tamamlanınca OK ile onaylanır.
- New License Group diyalog kutusunda OK’e tıklayın.
- Lisans grubu oluşturulduktan sonra lisans grubu için lisanslar ve grup üyelikleri Options menüsüden Advanced’dan Edit License Group ile düzenlenebilir.
Replikasyon Yönetimi
Kurumsal bir network içerisinde lisans bilgilerini merkezi bir server üzerinden yönetebilirsiniz. Bütün lisans bilgileri merkezi bir server’a (Site License Server) girilir ve License Logging Service üzerinden yönetim yapılabilir.
Eğer Windows Server 2003 bilgisayarınız site lisans server değilse, server bilgisayarının site lisans server’la replikasyon ayarları için aşağıdaki adımları takip etmeniz yeterlidir.
- Start menüden Control Panel’den Licensing’e tıklanır.
- Choose Licensing Mode diyalog kutusunda Replication butonuna tıklanır.
- Şekilde görülen Replication Configuration diyalog kutusu görüntülenir. Replikasyonun başlangıcı için spesifik bir zaman aralığı (örneğin her 24 saatte bir) girilerek replikasyon programlanabilir.
Çok sayıda server bilgisayarının olduğu bilgisayar ağlarında replikasyon zamanını farklı zamanlara göre düzenleyerek site lisans server üzerindeki yükün dengelenmesi sağlanabilir.
Mesut ALADAĞ
